Dyslipidemie charakteryzują się zaburzeniami w stężeniu lipoprotein. Lipoproteiny są cząsteczkami, które umożliwiają transport tłuszczów w organizmie. Kiedy poziom tych lipoprotein wzrasta, może to prowadzić do problemów zdrowotnych. Zaburzenia te są dość częste i muszą być dokładnie zbadane w celu skutecznego zarządzania tymi dysfunkcjami, które są uważane za czynniki ryzyka chorób sercowo-naczyniowych. Dowiedz się, czym dokładniej jest dyslipidemia, jakie są jej przyczyny, objawy i jaka dieta okaże się pomocna?
Dyslipidemia - definicja
Dyslipidemia odnosi się do zaburzeń w dystrybucji lipidów w organizmie. Organizm ludzki potrzebuje lipidów, aby być zdrowym, ale zła dystrybucja tych lipidów może prowadzić do gromadzenia się ich w naczyniach, a tym samym zwiększać ryzyko problemów zdrowotnych. Lipidy są hydrofobowe i są przenoszone przez cząsteczki zwane lipoproteinami, które są nazywane chylomikronami, LDL, VLDL lub HDL, w zależności od ich gęstości. Gdy poziom lipidów lub lipoprotein jest zbyt wysoki, nazywamy to hiperlipidemią.
- Lipoproteiny chylomikronowe transportują lipidy z jelita do narządów,
- lipoproteiny LDL i VLDL transportują lipidy z wątroby do tkanek,
- lipoproteiny HDL transportują lipidy z tkanek do wątroby.
Poziom HDL, w przeciwieństwie do poziomu lipidów czy innych lipoprotein, musi być odpowiednio wysoki, gdyż pozwala na "wyczyszczenie" nadmiaru lipidów z naczyń.
Dyslipidemia - rodzaje
Według WHO można ją podzielić na kilka kategorii:
- typ I: oznaczający egzogenną hipertriglicerydemię ze wzrostem jednego typu lipoprotein zwanych chylomikronami;
- typ IIa: czysta hipercholesterolemia z podwyższonym poziomem lipoprotein LDL;
- typ IIb: dyslipidemia mieszana z podwyższonym poziomem lipoprotein LDL i VLDL;
- typ III: podwyższenie jednego typu lipoprotein IDL (rzadko);
- typ IV: endogenna hipertriglicerydemia z podwyższonym poziomem VLDL;
- typ V: mieszana hipertriglicerydemia z podwyższonym poziomem lipoprotein chylomikronowych i VLDL.
Istnieje inna klasyfikacja, która wyróżnia trzy główne typy dyslipidemii:
- czysta hipercholesterolemia;
- czysta hipertriglicerydemia;
- hiperlipidemie mieszane.
Jakie są objawy dyslipidemii?
Na ogół te zaburzenia przebiegają bezobjawowo, co może być problematyczne, ponieważ nie zawsze są wcześnie wykrywane. Istnieją jednak specyficzne objawy, takie jak:
- osad lipidów na rogówce, tworzący wyraźny okrąg, znany również jako łuk starczy;
- pojawienie się żółtych plam lipidowych na powiekach i wokół oczu;
- małe guzki lub obrzęki w ścięgnach, takich jak ścięgna prostowników palców lub ścięgno Achillesa.
Nigdy nie warto tego lekceważyć, gdyż dyslipidemia może prowadzić do poważnych powikłań sercowo-naczyniowych, takich jak: udar i choroba wieńcowa.
Przyczyny dyslipidemii
Pochodzenie tych zaburzeń jest różne. Rozróżnia się tzw.: pierwotne, które często mają podłoże genetyczne, ale różne czynniki mogą odgrywać ważną rolę w ich powstawaniu, np. czynniki środowiskowe, oraz wtórne, które są spowodowane przyjmowaniem leków, złą dietą lub są następstwem choroby. Pierwotne dyslipidemie są zwykle spowodowane mutacjami w jednym lub kilku genach, które wpływają na dystrybucję lipoprotein (nadmiar LDL, obniżony HDL).
Przyczyny wtórnej dyslipidemii
- Niezbilansowana dieta, w której występuje duża ilość tłuszczów;
- Cukrzyca typu II;
- Choroby przewlekłe;
- Pierwotna żółciowa marskość wątroby;
- Przyjmowanie niektórych leków, np. beta-blokerów, leków przeciwretrowirusowych lub glikokortykoidów.
Czyste hipercholesterolemie typu IIa mogą być spowodowane mutacjami heterozygotycznymi lub homozygotycznymi, a nawet mutacjami dotyczącymi kilku genów.
Hiperlipidemia mieszana typu IIb występuje bardzo rzadko u dzieci i jest spowodowana głównie stosowaniem leków z grupy kortykosteroidów lub jest związana z patologią taką jak niewydolność nerek. Istnieją również formy genetyczne. Mieszane hiperlipidemie typu III są często związane z mutacjami w kilku genach lub mogą być wtórne do choroby, takiej jak niedoczynność tarczycy. Kobiety po menopauzie są często bardziej dotknięte tą chorobą.
Czysta hipertriglicerydemia typu IV ma wieloczynnikowe podłoże genetyczne i środowiskowe (nietolerancja glukozy, nadwaga, spożywanie alkoholu), hipertriglicerydemia typu I i V związana jest głównie z nieprawidłowościami genetycznymi.
Kiedy warto się konsultować ze specjalistą?
Zaleca się włączenie badań przesiewowych w kierunku dyslipidemii, jako części ogólnej oceny ryzyka sercowo-naczyniowego, ponieważ jest ona takim samym czynnikiem ryzyka chorób układu krążenia, jak cukrzyca czy palenie tytoniu. Z tego powodu dobrym pomysłem jest wykonywanie badań przesiewowych u mężczyzn i kobiet od 50 roku życia, jeśli nie występują inne czynniki ryzyka chorób układu sercowo-naczyniowego.
Badania i diagnostyka dyslipidemii
Po pierwsze, konieczne jest przeprowadzenie wywiadu, aby sprawdzić, czy pacjent ma historię osobistą lub rodzinną. Diagnozę dyslipidemii stawia się poprzez pobranie próbki krwi na czczo (powyżej 12 godzin). Próbka krwi musi być pobrana przy braku infekcji, a pacjent nie może spożywać alkoholu w dniu poprzedzającym pobranie próbki krwi.
Mierzone są lipidy i lipoproteiny. Dodatkowo analizowany jest wygląd surowicy. Jeśli surowica jest mętna, może to oznaczać, że występują zaburzenia lipidowe. Analiza skupia się na oznaczeniu poziomu cholesterolu całkowitego, cholesterolu lipoprotein HDL oraz triglicerydów. Poziom LDL-cholesterolu (który nie może być mierzony bezpośrednio) jest obliczany przy użyciu specjalnego wzoru.
Poziom LDL-cholesterolu musi być niższy niż 1,6g/L, a poziom HDL-cholesterolu musi być co najmniej powyżej 0,45g/L. Stosunki TC/HDL i LDL/HDL są wykorzystywane do oceny ryzyka rozwoju blaszek miażdżycowych, a tym samym chorób układu krążenia. Jeśli stosunek TC/HDL jest wyższy niż 4,85, a stosunek LDL/HDL jest wyższy niż 3,55, to mamy do czynienia z ryzykiem aterogennym.
Badania przesiewowe powinny być wykonywane u mężczyzn po 40. roku życia i u kobiet po 50. roku życia lub w przypadku występowania w przeszłości chorób układu krążenia, nadciśnienia tętniczego lub chorób zapalnych.
Jakie są sposoby leczenia dyslipidemii?
Leczenie bardzo często ma charakter higieniczno-dietetyczny i jest dostosowane do rodzaju. Przede wszystkim konieczne jest dostosowanie diety.
Dyslipidemia - zalecenia żywieniowe
- Unikać nadmiaru cukru i tłuszczu;
- Zwiększyć spożycie owoców, warzyw i błonnika;
- Unikać spożywania alkoholu;
- Zmniejszyć spożycie soli.
Jeśli u pacjenta występuje hipercholesterolemia, można dodać inne zalecenia dietetyczne:
- unikać tłuszczów nasyconych i preferować tłuszcze nienasycone;
- unikać spożywania masła;
- zmniejszyć spożycie produktów mlecznych.
Dyslipidemia - inne zalecenia
Oprócz zaleceń dietetycznych, w celu obniżenia poziomu lipidów można:
- przepisać leki obniżające poziom lipidów;
- rzucić palenie;
- ograniczyć przyrost masy ciała;
- zalecana jest również regularna i odpowiednia aktywność fizyczna.
Dyslipidemia, jeśli nie jest leczona, może być przyczyną miażdżycy. Podobnie jak wysokie ciśnienie krwi, palenie tytoniu czy otyłość, są one czynnikiem ryzyka chorób układu krążenia.
Jak można zapobiegać dyslipidemii? - profilaktyka
Jest ona chorobą wieloczynnikową, ale pewne zasady zdrowotne i dietetyczne mogą zmniejszyć ryzyko wystąpienia tych chorób. Przede wszystkim należy zwrócić uwagę na swoją dietę i unikać zbyt bogatych produktów. Ważne jest, aby zachować odpowiednie nawodnienie, unikać nadmiernego spożycia alkoholu i rzucić palenie. Zalecana jest również regularna i odpowiednia aktywność fizyczna. Ważne jest również, aby poddać się badaniom przesiewowym jak najwcześniej, aby wykryć ewentualny problem i szybko się nim zająć, aby uniknąć wszelkiego rodzaju komplikacji.